Rob van den Heuvel een unieke kampioen

Het gebeurt niet vaak dat in de slotronde van een kampioenschap of toernooi de zwartspelers in de uitslagen domineren. In het Vereenigingsgebouw in Bovenkarspel wordt Rob van den Heuvel als West-Fries kampioen gehuldigd. Hij is een van de zes die 0-1 heeft behaald.
Rob zorgt voor een unicum door als eerste kampioen met vijf punten solo te zegevieren. We zoeken het op in het prachtige boek van Rob Bijpost over de historie van het West-Fries kampioenschap. Na de eerste editie in 1934 (met vier deelnemers) duurt het tot 1970 eer er zeven ronden worden gedraaid. Dan zijn er acht spelers die elkaar eenmaal treffen. In 1978 is er een uitbreiding: tien man. Vervolgens nemen meestal veertien of zestien West-Friese schakers het tegen elkaar op, met als uitzondering de titelstrijd in 1993 met achttien namen.
Het kampioenschap van 2012 is het 43e met zeven ronden. Vaak verovert de winnaar vijfenhalve punt of meer, maar niet in 1971, 1979, 1987, 1988, 1992 en 1994. In de eindstanden van die zes toernooien is sprake van een gedeelde eerste plaats en volgen er beslissingspartijen. Kampioenschapsrecordhouder Arie Karreman verslaat in 1971 Peter Kooiman met 1½-½, Rein van der Veen heeft in 1979 tegen Bert Meester nog een extra barrage nodig: 2-1. Dimitri Reinderman en Rob Bijpost winnen in 1987 en 1988 tegen Jaap Gorter en Adri Haakman beide partijen. In 1992 pakt Jaap Gorter tegen Arie Karreman winst en remise en in 1994 eindigen zelfs drie man met vijf punten bovenaan. Wilko van der Gracht triomfeert in de daaropvolgende driekamp met een winstpartij tegen zowel Jerrel Thakoerdien als William de Wit.
En nu, achttien jaar later, is vijf punten genoeg om zonder beslissingswedstrijden het kampioenschap te winnen. De krachtsverschillen zijn niet groot geweest. Rob wordt gevolgd door vier deelnemers met een half punt minder, terwijl het verschil tussen de tweede en de elfde plaats slechts één punt is.
Genoeg cijfers, we gaan schaken. Bas Dudink zit voor zijn werk op de geplande datum voor de slotronde in de Verenigde Staten en speelt vooruit tegen koploper Wilko van der Gracht. Dat gebeurt op de clubavond van Aartswoud, waar Wilko aan de interne competitie meedoet. Bas moet winnen om op gelijke hoogte met wit te komen, terwijl Wilko met een halve punt voorsprong op de naaste concurrenten zich een remise kan permitteren om zeker te zijn van minimaal een barrage.
Hij kiest voor een solide opening en laat dameruil vergezeld gaan van een remise-aanbod. Zwart speelt verder, maar heeft wat geluk als hij een paardruil krijgt aangeboden en zijn koningspaard en de witveldige loper hinderlijk in wits verdediging kunnen komen. Bas heeft een pionnenmeerderheid op de damevleugel en kan die wat opschuiven, als zijn opponent de defensie reorganiseert. Langzamerhand worden de remisegrenzen zichtbaar, tot Wilko zich verslikt en een loper laat instaan. Hij heeft twee pionnen tegen het stukverlies, maar zwart vereenvoudigt de stelling en wint de pionnen terug. Na de slotzet dreigt Bas ook de witte pionnenstructuur op de koningsvleugel te breken en is de eerste verrassende uitslag van de slotronde een feit.
Zes dagen later gaan de overige veertien spelers naar Bovenkarspel, waar de speelzaal in het Vereenigingsgebouw enigszins een zoekplaatje is. ,,Onvindbaar dit’’, zegt een van de deelnemers bij binnenkomst dan ook.
In de voormalige school – in 1887 in gebruik genomen – stikt het van de zalen. De koffiezaal is de ruimte waar gastheer De Groene Zes zijn clubavonden heeft, maar die is te klein om het WFK-circus onder te brengen en een ronde van de clubcompetitie te laten verspelen. We gaan naar binnen en lopen langs de (volle) biljartzaal en het voorcafé, dat achter de biljartzaal is gesitueerd, door de gang naar een trappetje. We missen de vergaderzaal en banen ons een weg door de grote zaal, waar op het podium instrumenten gereed staan voor een swingend muziekoptreden.
De schaakborden zijn neergezet in de tafeltenniszaal, waar een verbouwing gaande is. Hier heeft vroeger De Treffers gespeeld. Per 1 januari 2009 is de club met Dito samen verder gegaan als TTV Stede Broec. Het is geen onlogische plek voor de denksporters, want schaken en tafeltennis gaan ook al enige tijd samen. Marc Helder (de topspeler van schaakclub Aartswoud) is daar een mooi voorbeeld van en bij Caïssa tafeltennissen Joop Mus, Roel Ridderikhoff en Willem van der Veen recreatief. Verder is er een heus Nederlands kampioenschap schafeltennis, op 16 juni in Hilversum.
Wedstrijdleider Nico Weel heeft de bekers voor de nummers 1, 2 en 3 klaar gezet en de wisseltrofee, met als versiering een paard en een pion en ertussen een gestileerde dame. Nico legt uit dat bij gelijk eindigen in de strijd om de titel (bij een lagere klassering gelden de weerstandspunten) beslissingswedstrijden volgen. ,,Wilko en Bas staan op 4½ punt en daar kunnen er nog drie bij komen. In totaal hebben zelfs zeven spelers kans op 4½ punt.’’
Opvallend beeld in Bovenkarspel is de gelijke stelling na tien zetten van Rik Slaman en Andrew Weltevreden die naast elkaar zitten en het met zwart opnemen tegen Lukas Boots en Lourens van Veelen. Het zal een zwarte avond worden en de eerste die in het Vereenigingsgebouw een witspeler verslaat is Rik. In het Frans verovert hij drie pionnen van Lukas, voltooit min of meer in het middenspel zijn ontwikkeling en heeft dan een uitstekende stelling. Dat blijkt zes zetten na de rokade. Wit gaat dameruil uit de weg en moet dat na een tussenschaakje met torenverlies bekopen.
Rond half elf is het nog altijd mogelijk dat vijf deelnemers op 4½ punt eindigen; een schrikbeeld voor de organisatie. Peter van der Schee schiet haar ongewild te hulp. Tegen titelkandidaat Rob van den Heuvel bouwt hij in een variant van de Aljechin-verdediging een goede stelling op. Het uitblijven de rokade zal de oud-kampioen echter later opbreken. Bovendien kan hij een zwarte pion op e4 nemen, maar doet dat niet. Meteen grijpt Rob zijn kans. Hij is baas op de open f-lijn en zijn dame en koningsloper komen binnen in de witte koningsstelling. Peter vindt geen goede verdediging en dreigt na de slotzet (19. … e3) materiaal te verliezen.
Voor de vice-kampioen van schaakclub Aartswoud begint het lange wachten. Clubgenoot Jasper Seelemeijer en Ronald Ritsema kunnen zich op gelijke hoogte nestelen, maar moeten dan wel winnen. Jasper begint agressief tegen Peter Holscher door met zijn g-pion eerst de dameloper aan te vallen en daarna het koningspaard naar een randveld te laten uitwijken. Zwart blijft rustig en krijgt in het begin van het middenspel de kans op pionwinst. Meteen ook blijkt de koningsvleugel van wit kwetsbaar te zijn. De open structuur is gunstig voor Peter en zijn stukken werken goed samen. Wit probeert met een dame-offer de partij te redden. Beiden hebben in het eindspel het loperpaar, met voor Jasper een toren en paard tegen de zwarte vorstin. Als de Caïssa-routinier de stelling vereenvoudigt door een licht stuk te ruilen, ziet het er somber uit voor de smaakmaker van het kampioenschap. Er zit geen verband meer in zijn verdediging, zoals de actieve Zwaagse dame snel aantoont en de toren wint.
De middenmoters Fred Avis en Adri Haakman houden elkaar in evenwicht en ronden het evenement af met een score van vijftig procent. Aanvankelijk geven ze elkaar weinig toe. In het Geweigerd Damegambiet worden enkele lichte stukken geruild alsmede de dames. Zeven pionnen staan op het bord, waarbij zwart mikt op de achtergebleven pion op e3. Wit werkt die druk snel weg door de pion door te schuiven en krijgt enig positioneel voordeel als alle torens zijn geslagen. In een eindspel met paard en een loper van dezelfde kleur heeft Fred een vrijpion op d4, terwijl zijn koning snel positie kiest in het centrum. Bovendien nemen zijn stukken de pionnen op de damevleugel onder vuur. Wit denkt wel aan het winnende 34. d5 (om de verdediger van de pion op a6 weg te jagen), maar voert die niet uit en geeft Adri de kans om naar een remise-achtige stelling toe te werken.
Lourens van Veelen kiest tegen Andrew Weltevreden voor het Milner-Barry-gambiet en geeft twee pionnen voor een flinke voorsprong in ontwikkeling. Na wits veertiende zet is op de zwarte koningsvleugel nog niets gebeurd. Het lukt Andrew niet daarna zijn koning in veiligheid te brengen en de druk op zijn stelling blijft onverminderd groot. Lourens steekt veel tijd in zijn plan om de juiste aanvalsvelden voor zijn stukken te vinden. Hij houdt nog geen twee minuten over voor zijn laatste tien zetten voor de eerste tijdcontrole, maar dan kijkt hij wel tegen een winnende aanval aan die met een matzet door de dame wordt bekroond. De WFK-debutant van Degoschalm is de enige witspeler in de zevende ronde die de volle buit vindt.
Piet Reus en Marco Groot spelen bij De Groene Zes een interessante slotpartij. Wit houdt de stelling in het centrum (waar hij een pion meer heeft) en op de damevleugel dicht om de positie van zijn koning op e2 niet te ondermijnen. Op de open g-lijn ruilen de twee een toren, waarna de dame van de KTV-voorzitter zich op de h-lijn vertoont en het aanvalsspel van wit verlamt. Grappig is de stelling na 21. bxc3 die drie dubbelpionnen voor Piet en één dubbelpion voor Marco laat zien. De Schaaklust-speler posteert toren en dame op de h-lijn, maar richtpunt h7 geniet voldoende bescherming. Daarom kan zwart zijn zwaarste stuk en het paard zonder problemen inzetten voor een offensieve actie op de damevleugel. Die strandt evenwel op het goede verdedigen van wit, maar kort na de eerste tijdcontrole mist hij een paardsprong naar c5 met fatale consequenties: een vork op de koning en de dame en partijverlies.
En zo krijgt het West-Fries kampioenschap een zinderende ontknoping. Ronald Ritsema en Jaap Gorter zijn nog bezig en de laatste partij van het evenement beslist over de uitslag. Wit trekt snel het initiatief naar zich toe en breekt de d-lijn half open om op de zwarte pion op d6 te jagen. Zwart besluit die te geven om tegenspel te krijgen. Hij plaatst een paard op d4 en zijn dame komt via b4 en a3 in de witte stelling. Beide stukken dwingen Ronald tot secuur tegenspel. Met nog vier seconden op de klok besluit hij tot een kwaliteitsoffer op de 36e zet. De aanval levert bovendien loperwinst op, maar Jaaps dreiging is een kans op promotie. Wit heeft alleen baat bij het volle punt en blijft naar winstkansen zoeken. In de tweede tijdnoodfase krijgt de partij een abrupt einde, als hij zijn dame in laat staan.
Rob van den Heuvel kroont zich voor de eerste maal tot West-Fries schaakkampioen. Hij is als achtste geplaatst en neemt voor de vijfde keer deel aan het evenement. Zijn eerdere resultaten (negende in 2005, vijfde in 2006, derde in 2007, vijfde in 2009) hebben al aangetoond dat de Aartswoud-speler meer is dan een outsider. Rob heeft in de afgelopen weken gewonnen van Andrew Weltevreden, Peter Holscher, Piet Reus en Peter van der Schee, geremiseerd tegen Ronald Ritsema en Wilko van der Gracht en verloren van clubgenoot Jasper Seelemeijer.