Na honderd jaar schaakt weer een P. Reus in Enkhuizen (ronde 1)

Vier winnaars, vier verliezers en het halve deelnemersveld met een half punt. Het West-Fries schaakkampioenschap is weer spectaculair begonnen.
KTV treedt op als voortreffelijke en eerste gastheer. Voorzitter Marco Groot verwelkomt de zestien spelers en richt zich speciaal tot titelverdediger Rob van den Heuvel. Een verrassende en terechte kampioen van 2012, vindt de preses die een jaar geleden zelf tot een score van vijftig procent kwam. KTV wordt nu vertegenwoordigd door WFK-debutant Alex Brouwer en door Vasco Metten (ons ‘jeugdig talent’, aldus Marco) die het tegen Rob opneemt.
Namens de organisatie legt Nico Weel uit dat de indeling voor de eerste ronde is gebaseerd op de ratinglijst van 1 november, maar precies op de eerste wedstrijddag van het West-Fries kampioenschap maakt de schaakbond de nieuwe lijst bekend. En die wordt de komende weken gebruikt. Acht deelnemers zijn erop vooruitgegaan, acht hebben een iets lagere rating. In zijn totaliteit is de groep 0,19 punt gestegen en blijkt het verschil tussen de hoogste en de laagste rating kleiner geworden.
Schaken in Enkhuizen is ook duiken in de schaakhistorie. KTV werd in 1930 opgericht, maar al veel eerder werden in de haringstad de schaakborden te voorschijn gehaald. Ik mag na het openingswoord van Nico een tipje van de sluier oplichten. Honderd jaar geleden schaakte ene P. Reus in Enkhuizen en dat is op deze avond weer het geval. Dat valt in goede aarde bij de spelers. ,,Je bent niet veel veranderd’’, zegt een van hen en lachend wordt aan acht partijen begonnen.
Voor KTV was er de Enkhuizer Schaakclub. Het Alkmaars, Waterlands en Noord-Hollands archief zijn op internet te vinden; vele duizenden krantenpagina’s van zeventig jaar en ouder kunnen worden opgezocht. De Koninklijke Bibliotheek in Den Haag heeft zelfs een website met acht miljoen krantenpagina’s van 1618 tot en met 1995. Tik in een zoekmachine ‘schaken’, ‘schaakclub’, ‘schaakbond’ en ‘schaakrubriek’ of ‘schaakspel’ en miljoenen berichten, uitslagen en verslagen verschijnen voor je.
Miljoenen berichten over schaken, inderdaad. Het Algemeen Handelsblad van maandag 9 februari 1914 meldt onder het kopje ‘Enkhuizer Schaakclub’: ,,Zondag werd door de Enkhuizer Schaakclub een wedstrijd gegeven in De Port van Cleve. Het mag een voorrecht voor de club heeten, dat de beide hoofdklassespelers, de heeren K. Geus en W.A.F. Schelfhout, die beiden den vorigen zomer deelnamen aan het Meestertournooi te Scheveningen, aan den Enkhuizer wedstrijd deelnamen. Behoeft niet gezegd, dat vooral het spel dezer heeren met veel belangstelling gevolgd werd.’’
En het Nieuws van den Dag van een dag later: ,,Op Zondag 8 Februari 1914 in Die Porte von Cleve op den Dijk te Enkhuizen, te houden ter gelegenheid van het tweejarig bestaan der vereeniging.’’ In dezelfde krant van 8 maart 1912 staat: ,,Te Enkhuizen is opgericht de Enkhuizer Schaakclub, met aanvankelijk 14 leden. Secretaris is de heer P.V.G. Reus.’’
Kijk, daar is-ie. Vroeger was het gebruikelijk om geen voornamen te schrijven, maar voorletters. P. Reus was een schaker van een redelijk niveau die op dat toernooi van 1914 in de tweede klasse – de op een na hoogste – was ingedeeld. In de vierkamp met C.J. Taale (Den Helder), P. Druif (Opmeer) en P. Volger (Spanbroek) verloor hij echter alle partijen.
Bijna een eeuw later is P. Reus een schaker van een goed niveau en dat laat hij tegen Alex Brouwer zien. Om kwart voor elf krijgt Schaaklust-routinier Piet Reus de felicitaties van de KTV’er. Een aardig detail van de avond: bij Jos Vlaar-Lourens van Veelen staat gelijktijdig alles nog op het bord.
Nog even terug in de geschiedenis. De P. Reus van honderd jaar geleden is niet de eerste Enkhuizer schaker. Willem Verbeek, huisarts in Wijk bij Duurstede, begint in 1847 met de uitgave van het maandblad Sissa. Populair is dan het maken en het oplossen van schaakproblemen. Een van de inzenders van ‘problema’s’ is F. van der Stam uit Enkhuizen, zeer waarschijnlijk Floris van der Stam. En een van de inzenders van oplossingen is V.V.D.B., ook uit Enkhuizen. De twee middelste letters kunnen ‘van der’ betekenen.
Maar schaken is veel ouder. Berent ten Broecke is in Enkhuizen bekend als Bernardus Paludanus, wetenschapper en arts. Hij wordt in 1550 in Steenwijk geboren en verhuist in 1581 naar de haringstad, waar hij in 1633 overlijdt. Deze Paludanus heeft veel gereisd en verzameld; zijn rariteitenkabinet is destijds beroemd in Europa. Daar ligt een boek voor bezoekers bij, het ‘album amicorum’, met 1900 brieven, tekeningen, afbeeldingen én een gravure van een schaakbord met alle stukken in de beginstelling. Of Bernardus zelf heeft geschaakt, is overigens niet bekend.
Genoeg oude koeien, we gaan over naar het 62e schaakkampioenschap van West-Friesland en lopen alle partijen uit de eerst ronde langs. Vanwege de actualiteit zijn achter de namen de ratings per 1 februari vermeld.

Ronald Ritsema (2039) – Fred Avis (1897) ½-½
Op basis van de 1-novemberrating is Ronald als eerste en Fred als negende geplaatst. Het spektakel begint in het vroege middenspel, als alle centrumpionnen van het bord gaan en wit op de damevleugel twee losse pionnen heeft en zwart twee op a7 en b7. Door de ruimte volgt een geweldige strijd, waarbij alle (twaalf) stukken betrokken zijn. Als de stofwolken optrekken en toren en dame zijn geruild, heeft de witspeler een pion meer. Hij wint zelfs een tweede, maar de compacte opstelling en goede samenwerking van zwarts toren, loper en paard en het geïsoleerde karakter van wits pionnen (a4 en c4) zorgen voor evenwicht. De a4-pion valt, terwijl na de slotzet ook de c4-pion niet te verdedigen is. Dan blijft een remisestelling over.
1. d4 d5 2. c4 e6 3. g3 c6 4. Lg2 dxc4 5. Pf3 Pf6 6. 0-0 Pbd7 7. Dc2 Ld6 8. Td1 De7 9. Dxc4 0-0 10. Pc3 e5 11. dxe5 Lxe5 12. Le3 Te8 13. a4 Lxc3 14. bxc3 Pd5 15. Td3 P7f6 16. Pd4 Pb6 17. Da2 c5 18. Pb5 Le6 19. Da3 Lf5 20. Lxc5 Dxe2 21. Td4 Pc4 22. Dc1 Tac8 23. Lf1 De5 24. Txc4 Txc5 25. Txc5 Dxc5 26. Df4 g6 27. Pd6 Te5 28. Pxb7 De7 29. Db4 Dc7 30. c4 a5 31. Dd6 Dxd6 32. Pxd6 Le6 33. Tc1 Pd7 34. f4 Tc5 35. Pb7 Tc7 36. Pxa5 Pc5 37. Ta1 Ld7 38. Lg2 Pxa4 39. Kf2 Tc5 40. Td1 Le6.

Jasper Seelemeijer (1903) – Jaap Gorter (2025) ½-½
Al na zeven zetten heeft Jasper Seelemeijer, vorig jaar na vijf van de zeven ronden koploper, tegen oud-kampioen Jaap Gorter een pionnenmuur op c4, d4, e4 en f4 gemetseld. Beide spelers maken er een tactisch en positioneel gevecht van, waarbij wit een licht initiatief heeft. De damevleugel valt enigszins open en wordt het werkterrein van Jasper. Hij oefent druk uit op de inmiddels open c-lijn, maar Jaap verdedigt kundig. Dame, toren en het loperpaar vangen de aanval op. In de eindstelling staan bovendien de overgebleven vijf pionnen op dezelfde lijnen en is er nergens vooruitgang te boeken.
1. d4 d6 2. c4 g6 3. e4 Lg7 4. Pc3 e6 5. Le3 Pe7 6. Ld3 c6 7. f4 f5 8. e5 d5 9. Pf3 Pa6 10. a3 dxc4 11. Lxc4 Pc7 12. 0-0 0-0 13. De2 Pcd5 14. Ld2 Lh6 15. g3 Tf7 16. Tac1 Pb6 17. La2 Ped5 18. Tfd1 Lf8 19. Pxd5 Pxd5 20. b4 a5 21. bxa5 Lxa3 22. Tb1 Td7 23. Dd3 Le7 24. Dc2 Df8 25. Lc4 Td8 26. Db3 h6 27. Ta1 Kh7 28. Tdc1 Dg8 29. a6 bxa6 30. Lxd5 cxd5 31. Tc7 Td7 32. Tac1 De8 33. Da4 Tb8 34. Dc6 Td8 35. Dc5 Tb7 36. Txb7 Lxb7 37. Db6 Lc8 38. Tc7 Kh8 39. La5 Ld7 40. Dxa6.

Peter Holscher (2005) – Bas Dudink (1857) ½-½
Peter Holscher, ook een oud-kampioen, en Bas Dudink gaan op herhaling. Vorig jaar zaten ze in de tweede ronde – met verwisselde kleuren – tegenover elkaar. Het aardige is dat er toen een eindspel met paard en enkele pionnen was ontstaan; nu hebben beiden er nog een toren bij.
Die slotstelling komt er na een heftige en boeiende strijd. Het begint als zwart zijn dame en zwartveldige loper op de diagonaal a7-g1 (gericht op de koning) plaatst. Aan het einde van een combinatie vorkt de loper de monarch en een toren. Meteen erna valt Bas de witte dame aan. Peter geeft die om actiever tegenspel te krijgen. Bij het opmaken van de balans is de materiaalverhouding danig verstoord en komt het erop neer dat zwart met twee pionnen meer een dame heeft tegen toren met paard. Wit gebruikt de open d-lijn om zijn aanvalskracht te onderstrepen en vecht zich knap terug naar gelijkwaardig tegenspel. Zijn paarden springen naar goede velden en de vrijpion op de a-lijn dreigt door te lopen. Het is nu de beurt aan Bas om zijn dame – voor een toren – te geven en zo wordt het evenwicht hersteld.
1. Pf3 d5 2. c4 e6 3. d4 Pf6 4. Pc3 Le7 5. Lf4 a6 6. e3 0-0 7. h3 dxc4 8. Lxc4 b5 9. Ld3 c5 10. dxc5 Lxc5 11. Dc2 Pbd7 12. 0-0 Lb7 13. e4 h6 14. Tad1 Db6 15. De2 Tfd8 16. a3 Tac8 17. Pa2 Da7 18. Tfe1 Pxe4 19. Lxe4 Lxe4 20. Dxe4 Lxf2+ 21. Kh2 Tc4 22. Dxc4 bxc4 23. Te2 Lb6 24. Ted2 Kf8 25. Pb4 Lc7 26. Ld6+ Ke8 27. Kh1 Db7 28. Lxc7 Dxc7 29. Pxa6 Da5 30. Pb4 Dc5 31. Td6 c3 32. bxc3 Dxc3 33. Pc6 Tc8 34. Pa7 Td8 35. Pb5 Dc5 36. a4 Ke7 37. Pfd4 Dxd6 38. Pxd6 Kxd6 39. Pf5+ Kc7 40. Pxg7 Ta8 41. Td4 Kd8.

Peter van der Schee (1794) – Wilko van der Gracht (1984) 1-0
In 2009 zorgde Peter van der Schee voor een daverende verrassing door in de tweede ronde Wilko van der Gracht te verslaan. Vervolgens won hij ook van andere toernooifavorieten: Ton Wessels, Jaap Gorter en Peter Holscher. Na zeven ronden werd hij toen als een van de sensationeelste kampioenen ooit gekroond.
Keren die tijden terug? In de eerste ronde profiteert Peter van enkele mindere zetten van Wilko in de Caro-Kann. Dat kost de zwartspeler in het verre middenspel een pion, maar zijn opponent gebruikt veel tijd en langzaam begint zijn vlag te wapperen. Met nog enkele seconden over haalt Peter de eerste tijdcontrole en opvallend genoeg valt juist dan de beslissing. Wilko heeft iets meer tellen op de klok en verspeelt zijn dametoren, waar 36. … Tb4 nog voor een interessant eindspel had kunnen zorgen. Als wit zijn koningstoren actiever maakt, is het pleit beslecht.
1. e4 c6 2. Pc3 d5 3. Pf3 dxe4 4. Pxe4 Pf6 5. Pxf6+ gxf6 6. d3 Lg4 7. Le2 Dc7 8. Ld2 Tg8 9. Ph4 Ld7 10. Lc3 c5 11. Lf3 Pc6 12. g3 Lh6 13. Le4 Th8 14. Dh5 Lg5 15. Pf3 Pd4 16. Pxg5 fxg5 17. Dxg5 Pxc2+ 18. Kd2 Pd4 19. Dg7 Tf8 20. Lxd4 cxd4 21. Dxd4 Da5+ 22. b4 Da6 23. a4 Td8 24. Dc4 Db6 25. Ke2 Tg8 26. a5 Df6 27. Tac1 Tg4 28. h3 Tg5 29. Dc3 e5 30. Lxb7 Kf8 31. Dc5+ Kg7 32. Le4 Lf5 33. De3 Td4 34. h4 Th5 35. Lxf5 Txf5 36. b5 Txd3 37. Dxd3 Txf2+ 38. Ke1 Tf3 39. De2 Txg3 40. Df2 Tf3 41. Tg1+ Kh6 42. Dd2+ Df4 43. Dd6+ Kh5 44. Tg5+.

Rob van den Heuvel (1996) – Vasco Metten (1763) ½-½
Dankzij een sterke eindsprint haalde Vasco Metten in 2011 met nog zes WFK-deelnemers een score van vijftig procent. Hij viert zijn rentree met hetzelfde resultaat tegen de titelverdediger.
Rob van den Heuvel trekt het initiatief naar zich toe en dat levert hem op de zestiende zet pionwinst (Pxb6) op. Wit heeft de dame, toren en het loperpaar in een open stelling, zwarts lichte stukken zijn een paard en een wat passieve koningsloper. Die en een toren worden geruild, waarmee de druk op de stelling van Vasco afneemt.
Toch is hij er nog niet. Op de damevleugel heeft de KTV’er nog steeds een pion minder, al is zijn compensatie dat wits loper op de kleur van vijf van de zes pionnen staat. Beetje bij beetje verbetert Rob zijn stelling en er komt een mooi eindspel voor de theorieboeken op het bord. Dame met loper tegen dame met paard en drie om twee pionnen, alle vijf op de koningsvleugel. De dames en de e-pionnen belanden in de doos en op weg naar middernacht wordt de vrede getekend. Het is de qua zetten langste partij van de eerste ronde.
1. d4 d5 2. c4 c6 3. Pf3 Pf6 4. Pbd2 e6 5. e3 Le7 6. Ld3 Pbd7 7. b3 dxc4 8. Pxc4 0-0 9. 0-0 c5 10. Lb2 b6 11. De2 Lb7 12. Tfd1 Tc8 13. dxc5 Txc5 14. e4 Tc7 15. Tac1 Da8 16. Pxb6 Db8 17. Pxd7 Pxd7 18. Pd2 Txc1 19. Txc1 Te8 20. Pc4 Pc5 21. Lb1 Lf8 22. Le5 Da8 23. f3 a5 24. Lf4 La6 25. Le3 Tb8 26. Dc2 g6 27. Df2 Lxc4 28. Txc4 Pd7 29. Tc7 Tb7 30. Dc2 Db8 31. Tc8 Dd6 32. Lh6 Tb8 33. Txb8 Dxb8 34. Lxf8 Pxf8 35. Dc3 Dd8 36. Ld3 Db6+ 37. Kf1 Dd6 38. g3 h5 39. Ke2 Db6 40. Dc1 Dd4 41. Lc4 Db6 42. a3 Pd7 43. De3 Dc7 44. Dd4 Pf8 45. b4 axb4 46. axb4 h4 47. f4 hxg3 48. hxg3 g5 49. Dc5 Db7 50. Dxg5+ Pg6 51. Ld3 Dxb4 52. f5 exf5 53. exf5 De7+ 54. De3 Dxe3+ 55. Kxe3 Pe7 56. Kd4 Kg7 57. Ke5 Pc6+ 58. Kf4 f6 59. g4 Pe5 60. Lb5 Pf7.

Jos Vlaar (1657) – Lourens van Veelen (1942) 0-1
Jos Vlaar is voor het eerst sinds 2008 weer WFK-deelnemer en neemt het op tegen Lourens van Veelen, vorig jaar debutant. Zij spelen de wellicht ingewikkeldste partij van de avond. Pas op de negentiende zet wordt voor het eerst geslagen en dan zijn de twee al ruim tweeënhalf uur bezig. Het is een lange slijtageslag, waarin wat zicht komt als alle torens zijn geruild. En dan staat zwart dankzij het bezit van het loperpaar en de dame op de open c-lijn sterk. Daar wint hij ook een pion en beiden komen in een eindspel met dame en lopers van ongelijke kleur. Jos verdedigt zich hardnekkig, maar beschikt over vier losse pionnen. Lourens gebruikt die op d3 als doelwit. Bij een damezet mist hij echter het voor wit winnende 46. Dxf7+. Als de Attaqueer-routinier die zet ook mist en op de verkeerde manier uit een schaak loopt, valt zijn d3-pion en dreigt even later mat.
1. e4 c5 2. Pf3 g6 3. Lc4 Lg7 4. c3 e6 5. d3 Pc6 6. 0-0 Pge7 7. Lf4 d5 8. Lb3 0-0 9. Te1 b5 10. Dd2 Te8 11. Pa3 a6 12. Tad1 Lb7 13. Pb1 Tc8 14. a3 a5 15. e5 d4 16. Lg5 Dd7 17. Df4 Pd5 18. Dh4 Pce7 19. cxd4 Pf5 20. Dg4 h5 21. Dh3 cxd4 22. g4 hxg4 23. Dxg4 a4 24. Lxd5 Lxd5 25. Tc1 Txc1 26. Txc1 Tc8 27. Txc8+ Dxc8 28. Pxd4 Lxe5 29. Pxf5 exf5 30. De2 Ld4 31. Pc3 Lxc3 32. bxc3 Dxc3 33. De8+ Kg7 34. Ld2 Da1+ 35. Le1 Le6 36. Kf1 Db1 37. Ke2 Db2+ 38. Kf1 Db3 39. Ke2 f4 40. f3 Db2+ 41. Ld2 De5+ 42. Kf2 Dd4+ 43. Ke2 Lf5 44. Dxb5 Kh7 45. Dc4 Dg1 46. Dxf4 Dg2+ 47. Kd1 Df1+ 48. Kc2 Dxd3+ 49. Kb2 Dc2+.

Piet Reus (1900) – Alex Brouwer (1660) 1-0
Partijen met tegenovergestelde rokades zijn vaak spectaculair en Piet Reus en Alex Brouwer maken daar geen uitzondering op. Wit kiest voor de lange, zwart voor de korte variant en tussen de bedrijven door zijn de dames geruild. Piet trekt op de koningsvleugel ten aanval, Alex op de damevleugel. De Andijkse g- en h-pion halen de zesde rij. Daar is de druk groter dan op de andere flank. Dat blijkt als alle g- en h-pionnen worden geslagen en de open lijnen duidelijk in het voordeel van de Schaaklust-speler zijn. Bovendien staan zijn stukken aanvallend opgesteld. De gepende koningsloper van Alex, debutant op het West-Fries kampioenschap, kan lange tijd niet weg. Als dat wel gebeurt, dreigt hij na een tussenschaak het stuk te verliezen en dat wacht de KTV’er niet af.
1. e4 c6 2. d4 d5 3. Pc3 dxe4 4. Lc4 Pf6 5. f3 e3 6. Lxe3 e6 7. Pge2 Pbd7 8. Dd2 Le7 9. 0-0-0 Pb6 10. Ld3 Pbd5 11. Lg5 Da5 12. Pxd5 Dxd2+ 13. Lxd2 cxd5 14. a3 Ld7 15. Lf4 0-0 16. g4 Tfc8 17. h4 b5 18. h5 a5 19. g5 Pe8 20. g6 f5 21. h6 hxg6 22. Tdg1 Lf6 23. Txg6 b4 24. hxg7 Lxg7 25. Le5 La4 26. Thg1 Ta7 27. Pf4 Lxc2 28. Lxc2 b3 29. T1g2 Txc2+ 30. Txc2 bxc2 31. Txe6 Lxe5.

Andrew Weltevreden (1680) – Ton van Dijk (1860) 1-0
Andrew Weltevreden en Ton van Dijk zijn twee spelers die op het West-Fries kampioenschap weinig partijen hebben gewonnen. Andrews laatste zege dateert van 18 maart 2008, tegen Tons Caïssa-clubgenoot Ton Wessels. Ton van Dijk heeft tweemaal aan het WFK deelgenomen, in 2003 en in 2005, en bij de laatste editie versloeg hij op 15 februari Paul Grolman.
Beiden zijn met een sterk seizoen bezig. In de clubcompetitie van Caïssa-Eenhoorn raakte Ton afgelopen dinsdag na twaalf weken de eerste plaats kwijt. Andrew is op de nieuwste ratinglijst van de schaakbond 82 punten gestegen.
Ze maken er een Franse partij van, waarin de strijd gelijkop gaat. Die kantelt onverwachts, als zwart zijn koning naar h8 speelt en voor wit de dreiging van een mat achter de paaltjes ontstaat. Daarmee kan hij zijn pion achterstand terugwinnen. Twee zetten later tekent het drama voor Ton zich af. Op het veld van de geslagen pion plaatst hij een toren. De witte dame die zojuist de d5-pion heeft genomen kan nu de toren pakken, omdat zwart op straffe van mat … exd5 niet kan spelen. Hij sputtert nog wel wat tegen, maar de stelling wordt vereenvoudigd en Andrew laat zich de kans op een vroege partijzege niet ontnemen. In één klap verdubbelt hij zijn score uit de zeven ronden van vorig jaar.
1. e4 e6 2. d4 d5 3. Pc3 Lb4 4. Pge2 dxe4 5. a3 Lxc3+ 6. Pxc3 f5 7. f3 exf3 8. Dxf3 Pf6 9. Le3 0-0 10. Lc4 Pc6 11. 0-0-0 Pe7 12. Lg5 c6 13. The1 Ped5 14. Pe2 b5 15. Lb3 Db6 16. Lxf6 Txf6 17. Pf4 Ld7 18. c3 Te8 19. Pd3 Kh8 20. Pc5 Lc8 21. Lxd5 cxd5 22. Dxd5 Td8 23. Df3 Td5 24. Dxd5 h6 25. De5 Dc6 26. Te2 Tg6 27. g3 Kh7 28. Tde1 a5 29. b4 axb4 30. cxb4 Df3 31. De3 Dd5 32. Dd3 Tg4 33. Pb3 Ld7 34. h3 Tg6 35. Te5 Dc6+ 36. Pc5 Lc8 37. d5 exd5 38. Dxd5 Dxd5 39. Txd5 f4 40. g4 Lxg4 41. hxg4 Txg4 42. Pe4 Tg2 43. Txb5 Ta2 44. Kb1 Txa3 45. Tb7 Kg6 46. Tg1+ Kf5 47. Pd6+ Ke6 48. Tbxg7 Kxd6 49. T7g6+ Ke5 50. Kb2 Ta4 51. b5 Ke4 52. Tf6 f3 53. b6 Ta5 54. Tg7 Tb5+ 55. Kc3 f2 56. b7.